Þar sem ég fékk ábendingar um að verkefnin mættu vera fleiri bæti ég hér við fjórum verkefnum auk skýringa á þeim. Fyrsta og annað verkefnið fjalla um tvö ólík form skrifa um veruleikann; annars vegar frétt sem einkennist af hlutlausum skrifum og hins vegar færslu sem einkennist af persónulegri sýn.
Þriðja verkefnið fjallar um ferðaskrif og það síðasta er hjálpartæki til að halda utan um skrifin.
Hvað er frétt?
Fréttir eru dæmi um stutt og hnitmiðuð skrif um veruleikann. Gott er að nota fréttaskrif til að æfa sig í að nálgast veruleikann á hlutlausan hátt.
Frétt er stutt og skýr frásögn af nýlegum atburði sem skiptir máli fyrir ákveðinn hóp fólks. Vel skrifuð frétt kemur staðreyndum til skila á einfaldan, hlutlausan og áhugaverðan hátt.
Viðfangsefni fréttar getur líka verið gamalt en nýliðnir atburðir varpa á það nýju ljósi.
Frétt svarar yfirleitt spurningunum hver? hvað? hvar? hvenær? hvernig? hvers vegna?
Orðið fréttamat felur í sér að fjölmiðlar ákveða hvað sé mikilvægt fyrir almenning að vita. Mikið notuð skilgreining á fréttamati er sú að fréttnæmara sé að maður hafi bitið hund heldur en hundur mann. Það sértæka er meira fréttaefni en það almenna.
Við fréttaskrif gildir að finna viðráðanlegan FLÖT á viðfangsefni og SKERPA hann með skrifunum.
Uppbygging fréttar
1. Skýr og áhugaverð fyrirsögn – og alls ekki villandi – sem gefur efnið strax til kynna.
2. Í inngangi (sem oft er feitletraður eða lesinn í fréttayfirliti) kemur það mikilvægasta fram.
3. Í meginmáli er farið í saumana á efninu eftir því sem tilefni gefur til og pláss leyfir.
4. Viðtöl og tilvitnanir í heimildamenn styrkja fréttina.
Fyrstu vikurnar í blaðamannaskólanum vorum við látin tileinka okkur hnitmiðuð skrif með því að skrifa sjálf fréttir og lagfæra fréttaskrif hinna.
Aukaverkefni 1: Skrifaðu frétt
Markmið: Að æfa hnitmiðuð og beinskeytt skrif um veruleikann
Tími: 30 mínútur
- Veldu nýliðinn atburð úr lífi og umhverfi þínu eða heimsmálunum til að skrifa um stutta frétt.
- Veldu fréttinni markhóp; þína nánustu eða allan almenning. Þú velur skrifunum ólíkan búning eftir því hvaða hóp þú ávarpar.
- Aflaðu upplýsinga og staðfestu áreiðanleika þeirra.
- Skrifaðu fréttina.
100-300 (vefmiðill)
300-500 (prentmiðill)
80-250 (ljósvakamiðill (30-90 sek.))
Eða
- Skrifaðu frétt upp úr þjóðsögu, t.d. sögunni um Búkollu. (Margar útgáfur eru til af sögunni, stutt og löng).
- Finndu flöt á sögunni, hvað er áhugaverðast?.
- Skrifaðu frétt.
- Taktu gjarnan (ímyndað) viðtal við persónu/r.
Hvað er samfélagsmiðlafærsla?
Á samfélagsmiðlum áttu þinn eigin fjölmiðil þar sem þú getur deilt fréttum, sögum, hugleiðingum og skoðunum. Færslur geta verið meistaraskrif.
Hafðu tilgang skrifanna á hreinu
Þannig heldurðu einbeitingunni í gegnum öll skrifin: Hvað viltu segja og hvers vegna?
Opnunin skiptir mestu
Byrjaðu á sláandi fullyrðingu, persónulegri lýsingu eða varpaðu fram spurningu sem fangar athygli og virkjar lesandann. Hafðu lesandann með þér í færslunni.
Segðu sögu
Lesendur tengja meira við sögur en staðreyndir. Sagan vekur samkennd. Staðreyndum má svo flétta inn í söguna.
Vertu persónuleg/ur og heiðarleg/ur
Samfélagsmiðlar eru vettvangur allra radda. Einlægur tónn vekur traust og leyfir þér að sýna heiminum þinn innri mann.
Skiptu textanum upp í efnisgreinar
Sagt er að enginn nenni að lesa langar færslur en það er ekki algilt. Fólk nennir að lesa langar færslur sé uppbygging spennunnar góð og textinn sjónrænt læsilegur t.d. með efnisgreinum, fyrirsögnum og millifyrirsögnum. Sömu lögmál gilda um uppbyggingu færslu og annarra greina.
Lokaorð – hugleiðing eða spurning
Skildu eitthvað eftir í hugum lesenda sem hvetur þá til umræðna eða athafna.
Lestu yfir áður en þú birtir
Það gerir gæfumuninn að færsla á samfélagsmiðlum sé jafn vel unnin og önnur skrif; orðalag fínpússað og skilaboðin vel ydduð. Sjálf skrifa ég lengri færslur í textaskjal sem ég lími inn í samfélagsmiðilinn.
Notaðu mynd/ir
Mynd sem tengist skrifunum vekur athygli og veitir frekari upplýsingar. Ef þú átt ekki viðeigandi mynd geturðu leitað á netinu eða látið gervigreindina búa til mynd samkvæmt fyrirmælum þínum.
Færsluskrif eru góð æfing í að byggja upp spennu sem heldur fólki við lesturinn þótt efniviðurinn sé hversdagslegur. Leit að mynd er líka góð æfing í frásagnartækni af því að rétta myndin segir meira en þúsund orð.
Aukaverkefni 2: Skrifaðu persónulega færslu
Markmið: Að verða meðvitaðri um mátt frásagnarforms samfélagsmiðlanna
Tími: 30 mínútur
- Skrifaðu persónulega færslu samkvæmt ábendingum hér að ofan um efni sem skiptir þig máli.
- Deildu færslunni á samfélagsmiðli.
- Taktu þátt í umræðum um efni hennar.
Hvað eru ferðaskrif?
Það er algengt að fólk skrifi aldrei nema á ferðalögum. Ég held heilu námskeiðin um ferðaskrif en vil minnast hér á það sem þið hafið spurt mig – hvernig og hvers vegna gerir höfundur ferðaskrif sín persónuleg?
Hvers vegna persónuleg nálgun?
Lesendur ferðabóka og -lýsinga hafa yfirleitt meiri áhuga á persónulegum sögum en frásögnum sem fjalla eingöngu um staðreyndir og þekkingu. Saga, landa- og lýðfræði og hagnýtar upplýsingar veita dýpt og skapa samhengi en það er persónulega reynslan sem heillar flesta; höfundaröddin, hugleiðingarnar, áskoranirnar og tilfinningalega ferðalagið hið innra.
Hvers vegna?
Lesendur eiga auðveldara með að tengjast fólki en framandi stöðum. Vel sögð persónuleg frásögn hjálpar lesendum að setja sig í spor ferðalangsins. Persónudrifin frásögn veitir líka eðlilegan söguþráð með upphafi, átökum, umbreytingu, þroska og endurkomu.
Alls staðar er hægt að finna staðreyndir og þekkingarmola um áfangastaði en þinni persónulega sýn, menningarárekstrunum og óvæntu upplifunum getur enginn deilt nema þú. Auk þess muna lesendur tilfinningar betur en staðreyndir. Augnablik undrunar, ótta, gleði eða umbreytingar (þínar eða fólksins sem þú fjallar um) taka sér varanlega bólfestu í minni lesenda á meðan staðreyndirnar fjara fljótt út.
Tvær ólíkar nálganir
En auðvitað er best að flétta staðreyndum inn í persónulega frásögn þannig að þær styðji við söguna í stað þess að taka hana yfir. Ég vil minnast á tvær ólíkar nálganir við ferðaskrif. Sú sem hentar þér betur endurspeglar líklega hvernig þú ert vön/vanur að nálgast þekkingu og deila henni með öðrum.
Annars vegar geturðu í upphafi nálgast viðfangsefnin með staðreyndagleraugunum en skrifað eigin upplifanir smám saman inn í staðreyndamiðaðan textann.
Hins vegar geturðu byrjað á að skrifa út frá eigin reynslu og leitað staðreynda til að flétta inn í frásögnina síðar.
Með æfingu og reynslu af ferðaskrifum mætast þessar aðferðir yfirleitt á miðri leið.
Aukaverkefni 3: Skynjunarferðalag
Markmið: Að opna öll skilningarvitin á ferðalagi
Tími: Klukkustund
- Leggðu af stað í leiðangur um mannlíf og/eða náttúru staðar sem vekur forvitni þína, hérlendis eða erlendis). Taktu með bók til að hripa hugsanir í.
- Gakktu um með galopin skilningarvit, skoðaðu, hlustaðu, snertu, lyktaðu, smakkaðu, skynjaðu. Talaðu við fólk á förnum vegi sé það í boði. Skrifaðu jafnóðum niður stikkorð um allt sem þú upplifir.
- Til að afmarka þig geturðu valið þér einn LIT til að fylgja. Sé liturinn til dæmis BLÁR stopparðu alltaf við næsta bláa lit.
- Sestu niður og skrifaðu samfellda frásögn með öllum skilningarvitunum.
- Leitaðu heimilda og bættu staðreyndum í söguna.
Upplifunin verður enn sterkari sé æfingin gerð með annarri manneskju:
- Ákveðið litinn í sameiningu og leggið af stað spjallandi um allt sem þið upplifið.
- Skrifið hvort í sínu lagi. Frásagnirnar geta orðið afar ólíkar.
Aukaverkefni 4: Hjálpartæki við skrifin
Markmið: Að skoða nálgun við viðfangsefni og vinnubrögð
Tími: 30 mín. (1-2 mín. fyrir hverja spurningu ef hratt er unnið en meira sé unnið hægar)
Hægt er að gera æfinguna hvenær sem er á ritunarferlinu
Hvert er viðfangsefni mitt?
Hvað brennur á mér?
Hvaða flöt á viðfangsefnið?
Hvernig nálgast ég umfjöllunarefnið?
Hvaða skoðun, reynslu eða þekkingu hef ég á umfjöllunarefninu?
Hvernig hef ég öðlast hana?
Hvernig geri ég grein fyrir persónulegri skoðun/reynslu minni?
Hvar annars staðar leita ég fanga við skrifin?
Hvers vegna hef ég ekki skrifað þetta fyrr?
Hver er helsta hindrun mín?
Hvernig yfirvinn ég hindranir og ritstíflur?
Hvers vegna hef ég ekki birt þessa grein fyrr?
Fyrir hverja skrifa ég/hver er markhópurinn?
Hvar vil ég að grein mín birtist? Af hverju?
Hverju vil ég að skrif mín breyti?
Hvaða mynd vil ég að lesendur fái af mér?
Hvernig bý ég greinina sem best úr garði hvað varðar innihald og frágang?
Hvaða viðbrögðum býst ég við frá lesendum?
Hvernig mun ég bregst ég við viðbrögðum?